ใบงานที่ 1
- ความประพฤติดีงาม เพื่อประโยชน์แก่ตนและสังคม ซึ่งมีพื้นฐานมาจากหลักศีลธรรมทางศาสนา ค่านิยมทางวัฒนธรรม ประเพณี หลักกฎหมาย จรรยาบรรณวิชาชีพ
- การรู้จักไตร่ตรองว่าอะไรควรทำไม่ควรทำ และอาจกล่าวได้ว่าคุณธรรม คือ จริยธรรมที่นำมาปฏิบัติจนเป็นนิสัย เช่น การเป็นคนซื่อสัตย์ เสียสละ และ มีความรับผิดชอบ
- องค์ประกอบทางจริยธรรม
ความรู้เชิงจริยธรรม หมายถึง
การมีความรู้ว่าการกระทำใดดีและเลว
ควรหรือไม่ควรปฏิบัติในทัศนะของสังคม
เป็นความรู้เกี่ยวกับกฎเกณฑ์
ค่านิยม หลักธรรม คำสอนที่เป็นปทัสถานของสังคม
เจตคติทางจริยธรรม หมายถึง
ความรู้สึกของบุคคลที่มีต่อลักษณะนั้น ๆ
เจตคติเชิงจริยธรรมของบุคคลอาจสอดคล้องกับค่านิยมของสังคมก็ได้ เจตคติเชิงจริยธรรมจะรวม ความรู้และความรู้สึกในเรื่องนั้นเข้าด้วยกัน
เหตุผลเชิงจริยธรรม หมายถึง การที่บุคคลใช้เหตุผลในการเลือกที่จะกระทำ
หรือเลือกที่จะไม่กระทำพฤติกรรมอย่างใดอย่างหนึ่ง
และจะแสดงให้เห็นถึงแรงจูงใจในการกระทำนั้น ๆ
พฤติกรรมเชิงจริยธรรม หมายถึง การที่บุคคลแสดงพฤติกรรมที่สังคมนิยมชมชอบ
หรืองดเว้นการแสดงพฤติกรรมที่ขัดต่อกฎเกณฑ์และค่านิยมของสังคม
2.
คุณธรรมมีแหล่งกำเนิดมาจากแหล่งใดบ้าง? แหล่งกำเนิดคุณธรรมจากแหล่งภายนอก กับ
แหล่งภายใน อย่างไหนสำคัญกว่ากัน? เพราะเหตุใด?
แหล่งกำเนิดคุณธรรมจริยธรรม
คุณธรรมจริยธรรมของบุคคลโดยทั่วไป มีแหล่งก่อกำเนิดมาจาก 2 แหล่ง
ได้แก่
1.3.1
แหล่งกำเนิดจากภายในตัวบุคคล อริสโตเติลแยกแยะแหล่งที่เกิดคุณธรรมออกเป็น 2
ส่วน คือ คุณธรรมอันเกิดจากพุทธิปัญญา (Intellectual virtue) กับ คุณธรรมอันเกิดจากศีลธรรมจริยธรรม
(Moral virtue) คุณธรรมอันเกิดจากพุทธิปัญญา
เป็นคุณธรรมในระดับปัจเจกบุคคล ผู้ที่มีสติปัญญาจะสามารถพัฒนาจริยธรรมได้ด้วยหลักของการคิดไตร่ตรอง
ส่วนคุณธรรมอันเกิดจากศีลธรรมจริยธรรม เป็นคุณธรรมที่เกิดจากการปฏิบัติจริง
ด้วยการเรียนรู้จากการอยู่ร่วมกัน เป็นการแสดงพฤติกรรมที่ถูกต้องซึ่งนำไปสู่สภาวะของความเป็นสุข
คุณธรรมทั้งสองที่มีแหล่งกำเนิดจากภายในตัวบุคคลนี้
มีพื้นฐานมาจากธรรมชาติเป็นตัว กำหนด ซึ่งสามารถแบ่งแยกออกเป็น 2 ส่วน คือ ตัวกำหนดที่มาจากพันธุกรรม และ ตัวกำหนดที่มาจากสภาพจิต
(1)
ตัวกำหนดที่มาจากพันธุกรรม มนุษย์เกิดมาพร้อมด้วยคุณภาพของสมองที่จะพัฒนาขึ้นเป็นความเฉลียวฉลาดด้านปัญญาโดยได้รับการถ่ายทอดมาจากบรรพบุรุษ ผ่านกระบวนการทางพันธุกรรม การพัฒนาของสมองจะดำเนินไปตามรหัสพันธุกรรมที่ถูกกำหนดไว้ตั้งแต่เกิด
แม้ว่าการพัฒนาด้านการคิดและสติปัญญาจะเจริญพัฒนาต่อมาภายใต้อิทธิพลของการอบรมเลี้ยงดูและสิ่งแวดล้อม
แต่คุณภาพสมองที่บุคคลได้รับการถ่ายทอดมาจะเป็นพื้นฐานเบื้องต้นซึ่งทำให้แต่ละบุคคลไม่สามารถพัฒนาได้เท่าเทียมกัน
(2)
ตัวกำหนดที่มาจากสภาพจิต ได้แก่ ความรู้สึกผิดชอบชั่วดี ซึ่งเกิดจากมโนธรรมที่อยู่ในความรู้สึกนึกคิด
ดังนั้น คุณธรรมจริยธรรมจึงมีแหล่งกำเนิดจากคุณภาพสมองในการคิด และคุณภาพของจิตที่สามารถแยกแยะความถูกความผิดได้เป็นพื้นฐาน
สภาพของจิตทำให้บุคคลสามารถจดจำสิ่งที่เป็นความเคียดแค้น
บาดหมางใจ หรือ ความรู้สึกผิดตลอดเวลาที่เกิดจากการตัดสินพลาดพลั้งไป สภาพของจิตจึงก่อให้เกิดอารมณ์และความรู้สึกที่อาจนำไปสู่
การมีคุณธรรมจริยธรรม และ การขาดคุณธรรมและจริยธรรม ได้เท่า ๆ กัน
เนื่องจากคุณธรรม
จริยธรรมมีความสัมพันธ์กับสติปัญญา ดังนั้น
ผู้บริหารที่มีคุณสมบัติด้านสติปัญญาที่เหนือกว่าย่อมได้เปรียบในด้านการคิดและการแสวงหาเหตุผล
ทำให้รู้จักพิจารณาผลที่จะบังเกิดขึ้นจากการกระทำของตน นอกจากนี้ ยังสามารถคิดแก้ปัญหาที่เกิดจากการปฏิบัติหน้าที่โดยยึดหลักเหตุผลที่ไม่ทำให้ตนเองและผู้ใต้บังคับบัญชาได้รับความเดือดร้อนในภายหลังได้
1.3.2 แหล่งกำเนิดภายนอกตัวบุคคล ได้แก่ กฎ ระเบียบ
วัฒนธรรม สังคม คนรอบข้าง
และสถานการณ์ที่บุคคลประสบอยู่ ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้คนเรากระทำความดี
หรือละเว้นการกระทำในสิ่งที่ไม่พึงปรารถนา
3. ผู้บริหารสถานศึกษาและผู้บริหารการศึกษา หากไร้ซึ่งคุณธรรมจริยธรรมในการบริหารงานจะเป็นอย่างไร? และจะเกิดผลกระทบต่อใครบ้าง?
นอกจากจะทำให้ตนเองและสถาบันวิชาชีพตกต่ำแล้ว
ยังจะทำให้สังคมและชาติบ้านเมืองต้องตกต่ำไปด้วย
ผู้นำที่ใช้หลักคุณธรรมและจริยธรรมในการบริหารงานย่อมก่อให้เกิดประโยชน์ต่อตนเองต่อวิชาชีพ
และต่อสังคมหลายประการ
